Wie komt er vandaag binnen de NMBS-structuren eigenlijk op voor de belangen van de treinreiziger? Er bestaat sinds 1991 nochtans een Raadgevend Comité van de Gebruikers bij de NMBS. Dat comité moet adviezen formuleren voor de reizigers. Maar omdat het door de regering en de NMBS stiefmoederlijk behandeld wordt, krijgt het geen gehoor. Als we willen dat de belangen van de reiziger centraal komen te staan in een mobiliteitsvisie, dan moet er ook naar de noden van die reiziger worden geluisterd. Bij wet is bepaald dat de NMBS het Raadgevend Comité van de Gebruikers om advies moet vragen vóór ze een definitieve beslissing neemt. De spoorwegmaatschappij moet het Comité binnen een redelijke termijn inlichten over belangrijke aanpassingen die ze wil aanbrengen aan de dienstregeling en tarieven. De voorbije twee jaar is er niet één keer advies gevraagd, niet door de regering en niet door de NMBS. Nul keer werd het comité gevraagd wat de reizigers vinden van wijzigende dienstregelingen, verhoogde tarieven of de vele vertragingen. In het jaarverslag van het reizigerscomité staat dan ook dat 'het betreurenswaardig is vast te stellen dat de NMBS-groep, in sommige gevallen, weinig waardering aan de dag legt voor het werk van vrijwilligers die het ter harte nemen om de opdracht die hen door de wet is opgelegd en in het belang van de reizigers, te vervullen.' In het gebouw van de holding

Het comité kreeg nooit de noodzakelijke ondersteuning. Het is nu een groep gemotiveerde vrijwilligers zonder vaste medewerkers. Het heeft al twee jaar geen voorzitter. In 2010 formuleerde het comité nog negen adviezen, in 2011 maar zeven. In twee jaar tijd werden daarop door de NMBS zes antwoorden geformuleerd. Antwoorden die volgens het comité 'geen voldoening' gaven. Bovendien werd door de NMBS-groep 'geen enkele concrete maatregel genomen', op enkele kleine uitzonderingen na. Hoe kun je als comité de belangen van honderdduizenden reizigers verdedigen als je medewerkers noch voorzitter hebt? Het comité is trouwens in de gebouwen van de NMBS-holding ondergebracht: van een onafhankelijke werking is geen sprake.

Vorm het reizigerscomité om tot een consumentenorganisatie voor de treinreiziger en geef het een plaats bij de federale overheidsdienst Vervoer en Mobiliteit. Maak er een consumentenorganisatie van waarnaar moet geluisterd worden. Maar dan wel op voorhand en niet pas nadat al de beslissingen zijn genomen om, bijvoorbeeld, treinverbindingen te schrappen.

Laten we eerst nog even dieper ingaan op de niet-benoeming van de voorzitter van het comité. Aanvankelijk lag dat aan het feit dat een volwaardige regering ontbrak. Sinds het aantreden van de regering-Di Rupo in december vorig jaar is er geen enkel excuus meer.

De waarnemend voorzitter en de kandidaat-voorzitter hebben zich wel al uitgesproken tegen het plan van minister van Overheidsbedrijven Paul Magnette (PS) om de spoorwegen in een tweeledige structuur op te splitsen. Het advies van het comité luidde al in juni dat het in het belang van de reiziger is voor een geïntegreerde structuur te kiezen. Hoewel de regering in haar regeerakkoord beweert dat ze de reiziger centraal stelt, legt de PS-minister het advies van het reizigerscomité naast zich neer. Als statement kan dit tellen. Het is ook opvallend dat Magnette voor een structuur zonder NMBS-holding opteert, maar met geen woord rept over wat dan met het comité zal gebeuren dat nu nog bij de holding is ondergebracht. Wordt dat ook geschrapt?

Naar buitenlands model

Als we willen dat het beleid wordt vormgegeven vanuit het perspectief van de reizigers, dan moeten hun vragen ook structureel worden meegenomen. Misschien moeten we eens over de grens kijken. In Nederland is er een consumentenorganisatie die de belangen van de treinreiziger moet behartigen, Locov. Die heeft structureel overleg met de Nederlandse Spoorwegen, ProRail en de ministeries van Infrastructuur en Milieu. Het beschikt ook over een onafhankelijk secretariaat.

De Zwitserse spoorwegen vertrekken vanuit de behoeften van de treinreiziger. De gewijzigde dienstregeling wordt half mei bekendgemaakt. Iedereen kan ze bekijken en voorstellen formuleren. Pas op het einde van het jaar gaat de dienstregeling effectief van start.

Het reizigerscomité moet een doorstart maken en meer bevoegdheden en betere ondersteuning krijgen. Het moet een volwaardige consumentenorganisatie voor de treinreiziger worden die onafhankelijk adviezen kan uitbrengen. Adviezen die een regering niet zomaar kan negeren. Zo'n organisatie kan waardevolle input leveren voor, bijvoorbeeld, de opstelling van de beheerscontracten met de NMBS, toekomstige investeringen, tariefwijzigingen en dienstregelingen. Zonder noemenswaardig personeelskader en de nodige financiële middelen blijft het huidige comité een vrijwilligersclubje dat de regering niet in de weg zal lopen.

Mocht zo'n comité een alliantie vormen met de bonden om de hervorming in de goede richting te duwen, dan pas zou de druk op Magnette en de regering verhoogd worden.