Enkele dagen geleden lieten de parketten weten dat hun agenda overbelast is en dus de burgemeesters en gemeentebesturen via GAS-boetes niet alleen moeten optreden tegenover kleine overlast zoals graffiti en hondenpoep maar ook moeten optreden tegen diefstallen en slagen en verwondingen. Deze week was er in Oost-Vlaanderen al overleg tussen het parket, de gouverneur en de burgemeesters. Met als gevolg groot protest van burgemeesters en gemeentebesturen. Terecht, vinden wij. Groen heeft steeds ernstig geprotesteerd tegen deze GAS-wetgeving en heeft de wijziging van de GAS-wet in 2013 fel bestreden. Maar toch was de reactie van de burgemeesters verrassend. De procureurs vinden niet zomaar iets uit als ze de vervolging van bepaalde misdrijven willen doorschuiven naar de lokale besturen. Neen, dit is expliciet voorzien in de wijziging van de GAS-wet van 24 juni 2013. De procureurs maken gebruik van wat de regering Di Rupo, gesteund door de NVA, hebben gestemd in de Kamer. Toch een ernstige kanttekening: de burgemeesters en gemeentebesturen die nu protesteren zijn voor het overgrote deel wel lid van de partijen die de GAS-wetgeving op het federale niveau goedkeurden. En in die GAS-wetgeving staat duidelijk dat diefstallen en opzettelijke slagen en verwondingen onder de categorie van de gemengde inbreuken met GAS kunnen worden aangepakt wanneer gerechtelijke vervolging uitblijft. Maar daar horen ook misdrijven bij als het 'opzettelijk beschadigen van andermans onroerende eigendommen', het 'vernielen of beschadigen van grafstenen, monumenten, standbeelden, kunstvoorwerpen'. Een groepje vandalen die op een begraafplaats zware beschadigingen hebben aangebracht aan graven, moeten nu ook niet meer per se door het gerecht worden vervolgd. Ook hier ligt een taak voor de gemeenten.

'Berouw na de zonde?'

De burgemeesters en gemeentebesturen zijn dus met de strikte toepassing van de GAS-wet eindelijk uit hun roes ontwaakt. En dan het protest nu : Berouw na de zonde? Maar we zijn blij dat de burgemeester protesteren. Meer en meer wordt duidelijk dat deze wet tot doel heeft een pakket aan misdrijven die in principe door justitie moeten worden vervolgd, door te schuiven naar de gemeenten en, in een soort onderaanneming, door hen te laten beslechten. Maar daar zijn de gemeenten helemaal niet voor uitgerust en zij beschikken ook niet over de geschikte expertise om dat te doen. Bovendien worden zij rechter en partij. De lokale besturen bepalen enerzijds welke soort gedragingen niet getolereerd worden, welke misdrijven ook via een GAS-reglement wordt aangepakt en anderzijds gaan zij ook zelf tot vaststelling over en tot 'veroordeling'. De scheiding der machten wordt hier manifest geschonden. In landen waar politie, justitie en overheid op die manier werkt, spreekt men wel eens van een 'dictatuur'. Hier hier kan dat gewoon.

'Overheid stoot een kerntaken van een rechtstaat af'

Maar meer fundamenteel toont de toepassing van deze GAS-wet aan dat de overheid de kerntaak van een rechtstaat, namelijk het vervolgen van misdrijven, aan het afstoten is. En dat is totaal onaanvaardbaar. Het vervolgen van misdrijven en het berechten van daders is en moet een kerntaak van het justitie-apparaat blijven.

Maar dan moet de overheid er ook voor zorgen dat justitie voldoende 'gewapend' is om deze kerntaak naar behoren uit te oefenen. En daar knelt het schoentje. De laatste jaren is ook justitie niet ontsnapt aan ernstige besparingen, en dit in weerwil van beloften door de regering Di Rupo dat politie en justitie zouden ontsnappen aan de besparingen. Bij het openbaar ministerie is zowat 10% van het kader niet ingevuld. Rechters die met pensioen gaan worden vaak pas na meer dan zes of macht maanden vervangen. Het ondersteunend personeel op de griffies is er niet beter aan toe. Vele griffies zijn onderbemand en kunnen de werklast niet meer de baas.

'GAS-wet diepgaand hervormen'

Wie A zegt, moet B zeggen. Als de burgemeesters menen dat niet zij moeten oordelen over een pakket aan misdrijven dat ze nu krijgen doorgeschoven, zullen zij hopelijk ook onze bondgenoten zijn in de strijd om justitie niet langer stiefmoederlijk te behandelen. De onzinnige en contraproductieve besparingen op magistraten en ondersteunend personeel dienen stopgezet te worden zodat justitie opnieuw kan doen waarvoor zij dient in een rechtsstaat: recht spreken.

Daarom moet de GAS-wet heel diepgaand hervormd worden. Misdrijven die ook in het Strafwetboek of ander wetten zijn omschreven, kunnen en mogen enkel door het openbaar ministerie vervolgd worden en door onafhankelijke rechters beslecht. Burgemeesters, we rekenen ook op jullie steun!

Stefaan Van Hecke (Kamerlid voor Groen) en Ingrid Pira (Vlaams parlementslid voor Groen)